Małe rączki – wielki rozwój

Motoryka duża, motoryka mała, grafomotoryka – czasem słyszymy te hasła, ale nie wiemy, do czego je przypisać. A czasem nawet rozumiemy, co kryje się pod ich nazwami, ale nie do końca rozumiemy, dlaczego tak naprawdę są one istotne oraz co wpływa na ich prawidłowy rozwój.

Jak wspierać rozwój motoryki małej u dziecka? To pytanie zadaje sobie pewnie wielu rodziców. Czasem kupujemy różne zabawki, które w nazwie mają słowo „edukacyjne”, ale nie zastanawiamy się nad tym, czego ta edukacja dotyczy i czy na pewno jest dostosowana do wieku dziecka. Motoryka mała to przede wszystkim sprawność ruchowa dłoni, ale tak to już jest, że umiejętności często są naczyniami połączonymi i rozwijając motorykę małą, często rozwijamy również koordynację oko – ręka, poczucie sprawczości, precyzję ruchów i koncentrację, a także rozumienie relacji przyczynowo-skutkowych.
Motoryka rozwija się u dziecka latami. Jest to proces skomplikowany i ma wiele etapów. Każde dziecko może zdobywać kolejne umiejętności ruchowe w swoim tempie, jednak istnieją pewne ramy czasowe, które pozwalają stwierdzić, czy motoryka dziecka rozwija się w prawidłowym tempie. To ważne, bo coraz większa sprawność umożliwia dziecku poznawanie świata i doświadczanie wielu różnych bodźców, od których zależy także rozwój intelektualny i emocjonalny dziecka. W całym tym skomplikowanym procesie, jakim jest rozwój, dużą rolę odgrywa integracja sensoryczna. Jeśli kształtuje się prawidłowo, stymuluje rozwój zarówno motoryczny, jak i intelektualny małego człowieka. 

Warto więc dbać o rozwój motoryki małej już od pierwszych tygodni życia dziecka. Możemy pomóc mu ćwiczyć i doskonalić motorykę małą, proponując do zabawy przedmioty, które będą mu to umożliwiać. Oczywiście, warto dostosować te przedmioty do wieku dziecka. Drugą ważną kwestią jest fakt, że precyzyjny ruch zawsze wywodzi się z dużego ruchu – motorykę małą ćwiczymy więc zgodnie z zasadą „od ogółu do szczegółu” – warto pilnować, by nie przeskakiwać tu kolejnych etapów.
 

Motoryka duża to tak naprawdę sprawność całego ciała. To tak zwane obszerne ruchy, w które zaangażowane jest całe ciało lub jakaś jego spora część, na przykład ręka czy noga. Motoryka mała to z kolei sprawność dłoni i palców, to także ruchy o mniejszym zakresie. Ćwiczenia motoryki małej to na przykład rysowanie, ugniatanie plasteliny, pisanie, malowanie, wkręcanie czegoś – wszystkie ruchy, w które zaangażowane są nasze dłonie. Tak naprawdę rola ćwiczeń motoryki małej wciąż bywa niedoceniana, a przecież ćwicząc ją, ćwiczymy również koncentrację, skupienie, precyzję ruchów, ułożenie palców, nadgarstek, ruchy, które w przyszłości będą nam pomocne przy pisaniu (skupienie i koncentracja również się do tego przydadzą!). Te wszystkie rzeczy są istotne, tak jak koordynacja oko – ręka.
Rozwój umiejętności motorycznych dziecka trwa aż 4–5 lat, a zaczyna się już w czasie życia płodowego. Dopiero gdy maluch potrafi sprawnie biegać, skakać i chodzić, zaczyna się intensywny proces rozwoju motoryki małej, która polega na precyzyjnym używaniu mniejszych grup mięśniowych, np. dłoni. Jeśli wszystko przebiegnie prawidłowo, ok. 6. roku życia dziecko opanuje wszystkie sprawności motoryczne (i intelektualne), które pozwalają mu uczestniczyć w zajęciach szkolnych.
 

ĆWICZENIA STYMULUJĄCE MERYTORYKĘ MAŁĄ:

• nawlekanie koralików,
• lepienie z ciastoliny lub plasteliny,
• kolorowanki dla dzieci,
• kalkowanie obrazków,
• stemplowanie i kolorowanie,
• przelewanie płynów z naczynia do naczynia,
• segregowanie wymieszanych drobnych przedmiotów (guzików, koralików itp.).

Dzieci w wieku przedszkolnym mogą ćwiczyć już bardzo precyzyjne ruchy, np. układając klocki Lego. Jednak nie zapominajmy o ćwiczeniu całej dłoni – tu świetne będą zabawy plasteliną i modeliną – generalnie lepienie. Zabawy plastyczne to bardzo dobry sposób na wspieranie rozwoju motoryki małej. Rysowanie, malowanie, kolorowanie – to wszystko jest bardzo rozwijające dla mózgu naszej pociechy. W tym wieku z kolei warto skupić się na pracach plastycznych, w których używa się nożyczek i różnych dziurkaczy czy wykleja się oraz wydziera.
Celem takich ćwiczeń na małą motorykę jest poprawa kontroli nad napięciem mięśni w obrębie rąk i dłoni. Ćwiczenia te polegają na używaniu odpowiedniej siły, rozluźnianiu mięśni i napinaniu ich, kontrolowaniu mięśni od barku aż po końce palców oraz na nauce wykonywania płynnych i precyzyjnych ruchów zarówno całą ręką, jak i tylko palcami dłoni.